Tham Vấn: Bác sĩ Nguyễn Thị Thảo, Phó trưởng khoa Bệnh máu lành tính, Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương, với hơn 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực huyết học và tư vấn sức khỏe cho phụ nữ mang thai. Bài viết được tham vấn y khoa bởi bác sĩ sản khoa và dựa trên các nguồn khoa học uy tín từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Bộ Y tế Việt Nam.

Mang thai là giai đoạn cơ thể mẹ trải qua nhiều thay đổi lớn về thể chất và sinh lý. Một trong những vấn đề thường gặp nhưng ít được chú ý đúng mức là thiếu máu khi mang thai. Vậy thiếu máu có thực sự nguy hiểm cho mẹ và bé? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ từ nguyên nhân, dấu hiệu cho đến cách xử lý hiệu quả nhất – dựa trên khuyến cáo từ chuyên gia y tế.

Thiếu máu khi mang thai là gì? Mức độ phổ biến ở mẹ bầu

Thiếu máu thai kỳ xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ hồng cầu khỏe mạnh để vận chuyển oxy đến các mô. Thai phụ thường bị thiếu máu do thiếu sắt – một vi chất quan trọng để tạo máu. Ngoài ra, thiếu folate và vitamin B12 cũng là nguyên nhân tiềm ẩn.

Theo thống kê của WHO, tại Việt Nam có đến hơn 40% mẹ bầu gặp tình trạng thiếu máu ở các mức độ khác nhau, phổ biến nhất trong tam cá nguyệt thứ hai và ba.

Thiếu máu khi mang thai nguy hiểm như thế nào?

Đừng xem nhẹ thiếu máu khi mang thai – hậu quả của nó có thể ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe mẹ và sự phát triển của thai nhi.

• Đối với mẹ: Mệt mỏi kéo dài, tim đập nhanh, giảm sức đề kháng, dễ bị nhiễm trùng, tăng nguy cơ băng huyết và biến chứng hậu sản.
• Đối với thai nhi: Thai nhẹ cân, sinh non, chậm phát triển trong tử cung và tăng nguy cơ tử vong sơ sinh.

Ở mức độ nặng, thiếu máu có thể làm giảm lượng oxy cung cấp cho thai nhi – một yếu tố nguy hiểm nếu không được can thiệp kịp thời.

Dấu hiệu nhận biết mẹ bầu bị thiếu máu

Không phải lúc nào thiếu máu cũng có triệu chứng rõ ràng. Một số dấu hiệu mà mẹ cần lưu ý:

• Da nhợt nhạt, môi và lòng bàn tay kém hồng hào
• Tim đập nhanh, dễ thở dốc khi hoạt động nhẹ
• Cảm giác mệt mỏi thường xuyên, chóng mặt
• Rụng tóc, móng tay giòn yếu
• Khó tập trung, hay quên

Nếu có nghi ngờ, mẹ nên xét nghiệm máu để kiểm tra chỉ số Hemoglobin (Hb) và Ferritin – đây là những chỉ số then chốt xác định tình trạng thiếu máu.

Nguyên nhân phổ biến gây thiếu máu ở bà bầu

Thiếu máu thai kỳ thường do sự kết hợp của nhiều yếu tố:

• Nhu cầu sắt tăng cao: Trong thai kỳ, cơ thể cần nhiều sắt hơn để sản xuất máu cho mẹ và nuôi dưỡng thai nhi.
• Chế độ ăn thiếu vi chất: Mẹ ăn uống nghèo sắt hoặc hấp thu kém do bệnh lý đường tiêu hóa.

Tham khảo: Mẹ Bầu Thiếu Máu Ăn Gì? Gợi Ý Thực Phẩm Bổ Máu Tốt Nhất Cho Thai Kỳ

• Thiếu folate hoặc vitamin B12: Đây là hai dưỡng chất quan trọng trong quá trình tạo hồng cầu.
• Ốm nghén kéo dài: Làm giảm khả năng ăn uống và hấp thu dưỡng chất.

Thiếu máu nhẹ có cần lo lắng? Khi nào nên đi khám?

Mẹ bầu thường lo lắng không biết mức độ thiếu máu như thế nào là nguy hiểm. Thực tế:

• Thiếu máu nhẹ (Hb từ 10–11g/dL): Không quá nghiêm trọng nhưng vẫn cần theo dõi và điều chỉnh dinh dưỡng sớm.
• Hb < 10g/dL: Bác sĩ sẽ chỉ định bổ sung sắt dạng uống hoặc truyền sắt nếu cần thiết.

Ngay khi có triệu chứng nghi ngờ hoặc xét nghiệm chỉ số máu thấp, mẹ nên đến bệnh viện chuyên khoa để được đánh giá và hướng dẫn điều trị cụ thể.

Cách phòng ngừa và cải thiện thiếu máu khi mang thai

Phòng ngừa thiếu máu không quá phức tạp, quan trọng là mẹ chủ động từ sớm:

✅ Chế độ dinh dưỡng giàu sắt:

• Thịt đỏ (bò, heo), gan, trứng
• Rau xanh đậm: rau muống, cải bó xôi, súp lơ
• Đậu, hạt và các loại ngũ cốc nguyên cám

✅ Tăng hấp thu sắt:

• Kết hợp thực phẩm chứa vitamin C (cam, bưởi, cà chua) trong bữa ăn
• Tránh uống trà, cà phê sau bữa ăn vì ức chế hấp thu sắt

✅ Bổ sung vi chất:

• Uống viên sắt + acid folic đúng liều, đúng thời điểm
• Bắt đầu từ khi biết mang thai hoặc theo chỉ định bác sĩ

Thiếu máu khi mang thai có chữa được không? Bao lâu hồi phục?

Tin vui là đa phần các trường hợp thiếu máu ở thai kỳ hoàn toàn có thể phục hồi nếu phát hiện và điều trị sớm. Tùy theo mức độ thiếu máu và khả năng hấp thu sắt của từng người, thời gian cải thiện có thể từ 4–12 tuần.

Việc điều trị thường bao gồm:

• Bổ sung viên sắt theo phác đồ
• Ăn uống cân bằng và đủ chất
• Theo dõi lại xét nghiệm máu định kỳ để đánh giá tiến triển

Câu hỏi thường gặp về thiếu máu thai kỳ

1. Uống sắt khi chưa xét nghiệm có sao không?

👉 Tốt nhất nên bổ sung sắt theo chỉ định của bác sĩ sau khi có kết quả xét nghiệm máu.

2. Có nên uống sắt từ sớm, khi mới biết mang thai?

👉 Có. Hầu hết bác sĩ khuyên nên bổ sung acid folic và sắt ngay từ những tuần đầu tiên để phòng ngừa thiếu máu.

3. Ăn chay có làm tăng nguy cơ thiếu máu?

👉 Có thể. Vì chế độ ăn chay thường thiếu nguồn sắt heme (hấp thu tốt hơn). Mẹ ăn chay cần tăng cường rau lá xanh, đậu phụ và viên sắt.

Lời khuyên từ chuyên gia: Đừng chủ quan với thiếu máu thai kỳ

Mỗi thai kỳ đều là một hành trình riêng biệt, và sức khỏe của mẹ là nền tảng cho sự phát triển của con. Thiếu máu dù nhẹ hay nặng đều cần được theo dõi kỹ lưỡng.

👩‍⚕️ Chuyên gia khuyên mẹ:

• Khám thai đúng lịch, xét nghiệm máu định kỳ
• Tuân thủ hướng dẫn bổ sung vi chất
• Nghỉ ngơi, ăn uống điều độ để hỗ trợ tạo máu tự nhiên

Kết luận: Thiếu máu khi mang thai có thể nguy hiểm – nhưng hoàn toàn phòng ngừa và cải thiện được nếu mẹ chủ động chăm sóc sớm

Hãy coi việc bổ sung dinh dưỡng và kiểm tra máu định kỳ là “bảo hiểm sức khỏe” cho hành trình nuôi dưỡng thiên thần nhỏ từ trong bụng mẹ.